catfish
head01 head02 head03
logo
catfish.ir wels catfish silurus glanis esbeleh Member of Fishbase.ir shilat fishery iran شیلات مهدی محجوب اسبله محمد مهدی محجوب زردست
  contact gallery references discussion results material aboutwels carfish about home  
welsback




نکاتی در مورد گربه ماهیان


اعضای راسته Siluriformes را جمعا گربه ماهی شکلان می نامند. اعضای این راسته حدود 2200 گونه هستند که در 29 خانواده قرار گرفته اند. البته برخی از این اعضا متعلق به اعصار گذشته بوده و اکنون منقرض شده اند. این راسته در تمام قاره ها نمایندگانی دارد(نقشه پراکنش جهانی). از ویژگیهای این راسته آن است که اکثر اعضای آن به نحوی با بستر محل زندگی خود در تماسند. شمال قاره آفریقا، شمال روسیه، بخشهای مرکزی استرالیا و هند و نواحی مرکز و جنوب شرقی ایران جزو نقاطی از جهان است که گربه ماهیان مختلف در آنجا حضور ندارند. تقریبا سایر نقاط کره زمین جزو قلمرو گربه ماهیان هستند. این ماهیها در تمام آبهای جهان اعم از آبهای شور، لب شور یا شیرین، دریا، رودخانه و آبگیرها حضور دارند.

اکثر گربه ماهی شکلان دارای یک تا چهار جفت سبیلک، چشمان کوجک، بعضا باله چربی و نیز شعاع سخت در باله ها میباشند. بیشتر اعضای این راسته فاقد فلس هستند، اما تعدادی از آنها که مجموعا گربه ماهیان مسلح نامیده میشوند، دارای صفحات استخوانی هستند(مانند خانواده Callichthyidae ).بعضی از نمونه های کوچکتر همراه با شعاعهای سخت باله ها دارای غدد سمی می باشند.

اعضای راسته گربه ماهی شکلان دارای طیف وسیعی از نظر کاربرد می باشند، مثلا بسیاری از آنها برای نگهداری در آکواریوم مناسبند. علاقمندان این کار با جنسهایی مثل Corydoras آشنایی دارند. بیشتر گربه ماهیان در بین عضلات خود، استخوانهای کمی دارند ا این رو گونه های بزرگتر بمنظور پرورش خوراکی مناسبند. اکثر گونه های گربه ماهیان، ماهیان کوچک ساکن آب شیرین هستند. اما در این میان گونه هایی مانند گربه ماهی آبی و گربه ماهی سرپهن در آمریکای شمالی، اسبله در اروپا و غرب آسیا و گربه ماهی سلطنتی در تایلند با نام محلی pla buk(Pangasius gigas) بسیار بزرگ هستند. بطور مثال طول pla buk به 3 متر و طول اسبله به 5 متر میرسد(تصویر).

خانواده های مهم گربه ماهی شکلان:

Ariidae
: گربه ماهیان دریایی هستند. جنسهایی از این ماهیان در آبهای جنوب ایران موجود هستند که به نام "گلو" معروف می باشند. از گونه های معروف می توان به گربه ماهیان hardheadوgaftopsail اشاره کرد(تصویر). یکی از مهمترین گونه های این خانواده در ایران، گونه Arius thalassinus می باشد. محل اصلی ندگی این گونه اقیانوس هند و مجمع الجزایر مالایا است اما در آبهای ایران نیز صید می شوند. حداکثر وزن این گونه یک و نیم کیلوگرم است. این ماهی در سرتاسر آبهای جنوبی ایران، جه در سواحل و چه در دریاهای باز فوق العاده فراوان است. جمعیت مسلمانان جاسک که سنی مذهب هستند این ماهی را می خورند اما در بوشهر مصرف خوراکی ندارد(بلگواد، 1936).

Letaluridae
: گربه ماهیان بومی آمریکای شمالی می باشند که دو گونه مهم bullhead و Madtom از اعضای آنند. بعضی از اعضای آن مانند گربه ماهی کانالی( Ictalurus punctatus ) در تکثیر و پرورش اهمیت دارند(تصویر).

Loricaridae
: دارای بیش از 600 گونه بوده و یک سوم گربه ماهیان آمریکای جنوبی را تشکیل می أهند و بعضی از جنسهای آن مانند Hypostomus ماهیان مناسبی برای نگهداری در آکواریوم هستند. بعضی از گونه های این خانواده مانند Hypostomus SP. و Ancistrus SP بطور فصلی از تنفس معدی بهره میگیرند. در میان اعضای این خانواده بعضی مانند گونه موسوم به کاندیرو(کارنرو) خونخوار هستند. این گونه از انسان نیز به عنوان میزبان استفاده می کند(تصویر). قابل ذکر است که این گونه خونخوار معمولا بعضی از گربه ماهیان دیگر مانند جنس Pseudoplatystoma را به عنوان میزبان انتخاب می نماید. این ماهی در عرض 1 تا 3 دقیقه خود را با خون ماهی میزبان سیر می کند. مرکز اصلی زندگی این ماهی کشور برزیل می باشد.

Malapteruridae
: گربه ماهیان برقدار آفریقایی را شامل می شود. این ماهیان در رودخانه های نیل، کنگو و نیجر وجود دارند. در نقاشیهای مصریان متعلق به 4000 سال قبل از میلاد مسیح نیز دیده میشوند. نام عربی آن "رعاد" به معنای لرزاننده است. جادوگران و طبیبان سنتی آفریقایی و عرب از این ماهیان برای بهبود سردرد استفاده می نمایند. قدرت تولید الکتریسیته در این گربه ماهیان به 350 ولت می رسد. این ولتاژ توسط عضلات ویژه ای در این ماهیان ایجاد گردیده و درشکار و دفاع بکار گرفته می شوند(تصویر ).

Claridae
: اعضای این خانواده ساکن آسیا و آفریقا بوده و شامل گربه ماهیان راه رونده میشوند. این گربه ماهیان می توانند از هوای بیرون آب تنفس کنند، از این طریق می توانند از آب خارج شده و از یک منبع آبی وارد دیگری بشوند. گربه ماهی راه رونده ( Clarias batrachus ) دارای دو اندام تنفسی بسیار منشعب بوده که از کمانهای آبششی دوم و چهارم منشعب می شوند. خون مورد استفاده در این ارگان تنفسی از چهار شریان آوران آبششی تامین می گردد.(تصویر آبشش - تصویر ماهی ).

Heteropneustidae
: بسیار شبیه به خانواده Claridae است . گونه شاخص آن Heteropneustes fossilis(Slaccobranchus) می باشد که در منابع آبی سریلانکا، شرق هند، برمه تا ویتنام پراکنده است. این گونه تا 70 سانتی متر رشد می نماید. گفته می شود که خارهای باله ماهی نر سمی است. دارای کیسه شنای کشیده ایست که از دومین و سومین خارآبششی شروع و به سمت عقب میرود(تصویر). سم این ماهی در عرض 15 تا 20 دقیقه قربانی را می کشد. توسط مسوولان عراقی به عنوان ماهی خوراکی وارد حوزه آبریز دجله شده و به آبهای ایران هم آمده است.(عبدلی،1378).

Sisoridae
: از این خانواده دو گونه متعلق به جنس Glyptothorax در ایران وجود دارد که گونه  G. silviae مختص ایران بوده و در سال 1981 بوسیله دکتر برایان کد در استانهای خوزستان و هرمزگان کشف گردیده است. نام محلی این دو گونه "آرتشی" می باشد (تصویر) (عبدلی 1378).

Bagridae
: از این خانواده یک گونه Mystus pelusius در ایران گزارش شده و ویژگی آن باله چربی بزرگ(سه برابر باله پشتی) است. در نقاط مختلف ایران با نام سگ ماهی، چامو، و ابوزمیر شناخته میشود(تصویر).

Siluridae: موسوم به خانواده اسبله ماهیان است. اعضای این خانواده در نقاط مختلف جهان پراکنده اند، ماننده Silurus asotus در ژاپن، S. berdmorei در هند، S. gilberti در چین و s. aristoteles یا گربه ماهی ارسط در یونان(Kabayagawa, 1991 ). در اروپا علاوه بر گربه ماهی ارسط، گونه ای بسیار با اهمیت موسوم به اسبله حقیقی یا Silurus glanis وجود دارد که در آبهای ایران نیز موجود بوده و محور این پایان نامه است.

Siluridae ، گربه ماهیان آب شیرین عهد قدیم:
اعضای خانواده siluridae از ماهیان مهم منطقه اوراسیا می باشند که به علت قدرت هماهنگی زیاد با محیط توانسته اند مناطق پراکنش زیادی را از آن خود بنمایند. ماهیان این خانواده در نقاط مختلف جهان از مناطق حاره تا ژاپن، چین، اروپا و حتی آفریقا وجود دارند. علیرغفم این پراکنش وسیع، به علت وجود مناقشات سیاسی در بسیاری از این نقاط مانند جنوب شرق آسیا و آسیای میانه مطالعات قابل ملاحظه ای بر روی آنها انجام نشده است( (Kobayagawa. 1991

خصوصیات عمومی خانواده Siluridae: همه اعضای خانواده Siluridae دارای بدنی کشیده و بدون فلس می باشند و غشاء آبششی آنها آزاد است. باله پشتی در این خانواده در صورت وجود کوچک و بدون شعاع سخت می باشد. باله مخرجی بسیار کشیده بوده و تا نزدیک باله دمی می رسد و گاه به آن متصل می شود. در بین سوراخهای جلویی و عقبی بینی فاصله ای وجود دارد. از دیگر خصوصیات مهم آنها داشتن یک جفت سبیلک برروی فک بالایی و یک یا دو جفت سبیلک برروی فک پائینی است. اعضای این خانواده فاقد استخوان رجلی داخلی هستند و استخوان رجلی میانی هم در آنها کوچک است که به واسطه استخوان تیغه ای (vomer ) با استخوان رجلی فرامیانی در تماس است. ماهیان این خانواده استخوان پشت گیجگاهی ندارند. استخوان فکی آنها از نوع اولیه بوده و پنجمین مهره پشتی آنها با مهره قبلی جوش خورده است. از دیگر ویژگیهای این خانواده کیسه شنای بزرگ آنها است. خانواده siluridae ماهیهای آب شیرین منطقه اوراسیا هستند  (Berg, 1964 )

جنس Silurus
نام Silurus زمانی برای تمامی گربه ماهیان بدون فلس بکار میرفت تا اینکه بلیکر(Bleeker ) به اختصاصات منحصر به فرد این جنس پی برد. (Wheeler,1983 )
این جنس در حقیقت مهمترین جنس خانواده Siluridae است. عمده ترین وجه تمایز سیستماتیک آن با سایر جنسهای این خانواده در تعداد سبیلکهاست که به تعداد 6 عدد(سه جفت) می باشند. این رقم در سایرین متفاوت است. مثلا در جنس Parasilurus تعداد سبیلکها دو جفت میباشند. وجه تمایز دیگر این جنس در نبود شعاع سخت در باله پشتی است. خصوصیات دیگر این جنس به این شرح هستند:

باله پشتی در آنها نرم و کوچک بوده و جلوتر از پایه باله شکمی قرار دارد. باله مخرجی در این جنس بیار بلند است، دارای 58 تا 92 شعاع نرم می باشد و تقریبا به باله دمی متصل است. باله سینه ای دارای یک خار(شعاع سخت) می باشد. اعضای این جنس فاقد دندان روی استخوان سقفی بوده و تعدادی دندان برروی استخوان تیغه ای در یک یا دو سری دارند. چشمهای آنها بالاتر از گوشه دهان می باشند. بدن و سر از پوستی نرم پوشیده شده است.(Berg, 1964 )

از این جنس دو گونه در ایران شناخته شده است که گاه بدلیل شباهت زیاد با یکدیگر اشتباه گرفته میشوند: گونه اول ماهی اسبله بین النهرین (Silurus triostegus) است که در نواحی جنوب غربی ایران و حوزه آبریز رودخانه های دجله و کارون زندگی میکند و از لحاظ ظاهر خیلی شبیه به اسبله معمولی است(تصویر مقایسه دو گونه)، اما گاهی ممکن است دارای دو جفت سبیلک باشد. متوسط طول آن نیز بسیار کوچکتر از اسبله است . گونه دوم اسبله حقیقی(Silurus glanis) می باشد که خصوصیات آن شرح داده خواهد شد(عبدلی، 1378 ).

 

 

  • Copyright © 2009-2013 Catfish.ir, All rights reserved.
  • Designed and Developed by: M. Mahjoob