سیستماتیک | پراکنش | مورفولوژی | تولید مثل | تغذیه | مهاجرت | طول، وزن، سن | تکثیر و پرورش | صید

تکثیر مصنوعی اسبله:

اسبله به راحتی با کمک هورمونها پیش رس شده و تخمریزی می کند. این کار با کمک 5 میلی گرم هورمون C.P.E یا هورمونهای مشابه به ازای هر کیلوگرم وزن ماهی برای هر دو جنس نر و ماده انجام می شود. در کشورهای کمتر توسعه یافته، اسبله ها آزاد گذاشته می شوند تا خودشان تخمریزی کنند. این کار در استخرهای خاکی ابتدایی که تنها مقداری طناب و پشم به عوان بستر تخمریزی به آن اضافه شده انجام می پذیرد(Black, 2001 ).

مدتی قبل از تخمریزی(تخم کشی) میزان تغذیه مولدین رابالا می برند. با رسیدن دمابه 12 الی 15 درجه سانتیگراد، اسبلههای نرو ماده باید از هم جدا شوند، چرا که در غیر اینصورت نرها ماده ها را به شدت گاز می گیرند. تخمریزی معمولا در ساعات اولیه صبح صورت می گیرد. در استخرهای پرورشی از قبل برای آنها لانه هایی تعبیه شده است. بچه ماهیان نورس را با پلانکتون تغذیه می نمایند و گاه غذای دستی خمیری شکل شامل تخم مرغ، گوشت ماهی و آرد هم به غذای آنها اضافه می شود. گاهی برای جلوگیری از گاز گرفتن، دهان ماهیان مولد با نخ دوخته می شود(تصویر). تزریق هیپوفیز در ظهر انجام شده و در یک نوبت است(فرید پاک، 1365).
در تکثیر مصنوعی 430 تا 460 درجه ساعت لازم است تا تخمها آماده شوند. عمل لقاح در محلول سه دهم درصد نمک طعام صورت می گیرد و تخمها در مدت 2 تا 5 دقیقه لقاح می یابند. پس از تخمه گشایی لاروهای اسبله را در جعبه هایی ویژه قرار می دهند. با توجه به اینکه لاروهای اسبله دم خود را شدیدا حرکت می دهند لذا خطر خفگی که در لاروهای سایر ماهیان معمول است در اسبله(تقریبا) منتفی است. برای بچه ماهیها محل اختفا هم فراهم می شود. پس از 1 تا 2 هفته در صورت تغذیه مناسب لاروها به طول 2تا3 سانتی متر رسیده و به استخرهای پرورشی منتقل می شوند(تصویر) (فریدپاک،1365).

استفاده از پیشرس کننده های گوناگون اثرات متضادی برروی اسبله دارد. مطالعات نشان می دهد که در تکثیر مصنوعی اسبله، بیشترین میزان اوولاسیون در مادّه هایی وجود دارد که به آنها LHRH-a و اوواپریم تزریق شده است(80%). میزان اوولاسیون در تزریق عصاره هیپوفیز کمتر است.(60% و 66%). بیشترین میزان بقای تخم اسبله در نمونه هایی که بوسیله هیپوفیزو LHRH-a و بیش از یکبار تزریق شده اند بدست آمده. کمترین میزان وزنی تخم پس از تزریق یکباره هورمون هیپوفیز بدست می آید. پس از گذشت 60 ساعت از انکوباسیون، مشخص شد که بیشترین میزان بقاء جنین در تخمهایی دیده می شود که بوسیله اوواپریم پیشرس شده اند.(Brzuska and Adamek, 2001 ).

پرورش تفریحی و تزئینی: اسبله را بصورت خانگی و تفریحی نیز می توان نگهداری نمود. نگهداری اسبله در آکواریومهای خانگی بدلیل اندازه بزرگ اسبله کمی مشکل است، اما این ماهی را در آکواریومهای عمومی شهرها که حاوی مخازنی با ظرفیت بیش از 4 هزار لیتر هستند نگه می دارند(تصویر). اسبله بصورت تکی و یا در تعداد کم در استخرهای کوچک خانگی قابل نگهداری است، اگرچه نگهداری اسبله های بزرگ و بویژه تغذیه آنها هزینه بر است. بعلاوه مقدار زیادی فضولات تولید می کنند و نیاز به تعویض مرتب آب استخر می باشد. دمای 25 درجه سانتی گراد برای چنین استخرهایی مناسب است. طول اسبله در این استخرهای خانگی به 275 سانتی متر می رسد. اسبله های کوچک را می توان در آکواریومهای مناسب خانگی نیز پرورش داد(تصویر). نگهداری اسبله های کوچک در آکواریوم در مقایسه بانگهداری در استخرهای خانگی ساده است، چرا که این حیوان تقریبا هر چیزی را به عنوان غذا مصرف می کند و تنها خطری که آنرا تهدید می کند، وجود حیوانات خانگی مانند گربه می باشد. وقتی رشد اسبله ها در آکواریوم به حد خاصی رسید، باید آنها را خارج کرد(Wheeler, 1983 ).

ارزشهای اقتصادی اسبله: سازمان خواربار جهانی، اسبله را جزو ماهیان اقتصادی طبقه بندی کرده است(FAO, 1991 ). از مهمترین کاربردهای اسبله، مصرف غذایی آن می باشد. در اروپا و بویژه کشورهای شرقی مانند لهستان اسبله یک ماهی خوراکی مهم بوده و گوشت آن بسیار لذیذ شمرده می شود. در کشورهای آلمان، فرانسه و اسپانیا اسبله اهمیت غذایی کمتری دارد و ارزش آن بیشتر در زمینه اکوتوریسم می باشد. در انگلستان این ماهی قیمت بالایی داشته و هر کیلوگرم آن بیش از 55 پوند قیمت دارد و این رقم برای ماهیان بزرگتر با وزن بیش از 13 کیلوگرم به 90 پوند هم می رسد(Black, 2001 ).

در اروپا اسبله به صورت کنسروشده نیز عرضه می شود و فروش گوشت سرخ کرده و پخته آن هم رواج دارد(Frimodt, 1995 ). گوشت این ماهی سفید و چرب است و بویژه بخشهای نزدیک به دم آن طعم لذیذتری دارد، ولی با وجود سبک بودن دیر هضم است. در بعضی از کشورهای اروپایی گوشت این ماهی را با خشک کردن نگهداری می نمایند. با توجه به چرب بودن اسبله(جدول) از این ماهی روغن نیز می گیرند(Yarrell, 1836 ). از پوست اسبله نوعی چرم ساخته می شود. تخمهای این ماهی به عنوان خاویار(خاویار تقلبی) فروخته می شوند(Wheeler, 1969 ). گفتنی است که تخمهای اسبله سمی می باشند(عبدلی، 1378).

درآبهای ایران و در دوره شرکت شیلات ایران و شوروی سالیانه دهها هزار ماهی اسبله که در رودخانه هایی از جمله فریدونکنار در خواب زمستانی بودند صید می شده اند. در بعضی از نقاط ایران هم از اسبله روغن می گیرند. از کیسه شنای آن نیز چسب خوبی می سازند. پوست اسبله در قرن 18 بجای شیشه پنجره مورداستفاده قرار می گرفت، زیرا پوست شسته، تمیز و خشک شده آن بسیار شفاف و محکم است(بریمانی، 1356). از هیپوفیز اسبله می توان برای پیشرس کردن ماهیان گرمابی استفاده نمود. با وجود این که اثر بخشی هیپوفیز اسبله و کپور یکسان است اما با توجه به اینکه کپوری که مغز آن خارج شده بازارپسندی خوبی ندارد و از طرفی اسبله معمولا در بازار با سرقطع شده عرضه می شود، استفاده از هیپوفیز اسبله اقتصادی تراست. لازم به ذکر است که فاصله بین تزریق دوم تا اوولاسیون در زمان بکار گیری هیپوفیز اسبله بیشتر می باشد(نظری، 1373).

اسبله جایگاه مهمی در مدیریت شیلاتی استخرها و رودخانه ها دارد و یک کنترل کنده بیولوژیک مهم است که می تواند از افزایش بیش از حد گونه های ناخواسته جلوگیری نماید. شاید یکی از مهمترین ارزشهای اسبله جنبه صید ورزشی آن می باشد. هر سال تورهای تخصصی صید ورزشی اسبله در اروپا به کشورهای مختلفی سفر کرده و به همراه خود سود سرشاری را وارد این کشورها می نمایند. مدیران مناطق توریستی که در آنجا در کنار سایر جاذبه ها، امکان صید اسبله هم وجود دارد در تبلیغات خود بخش مهمی را به این ماهی و رکوردهای آن در منطقه مربوطه اختصاص می دهند(Kasteljanov, 2001).